Vandaag de dag zijn er gelukkig heel wat mogelijkheden om theater voor iedereen toegankelijk te maken. Denk maar aan ringleiding, de nieuwe Auracast-technologie, of aan ondertiteling, Vlaamse Gebarentaal (VGT) en audiodescriptie voor blinden en slechtzienden.
Bij NTGent zetten ze daar sterk op in – en dat wilde AHOSA vzw met eigen ogen ervaren. Zo trokken Veerle De Block en Rita Verstraete op pad.

Ze keken er enorm naar uit om te zien hoe die verschillende hulpmiddelen samenkomen in één voorstelling, zonder elkaar te overheersen. Samen trokken ze naar een show met ondertiteling, waar ook andere hulpmiddelen zoals VGT en AD beschikbaar waren.
Benieuwd waren ze vooral naar de voorstelling met ondertiteling: hoe leesbaar zou die zijn? Overlapte ze niet te veel met de stemmen van de acteurs? Liep de tekst niet achter? En hoe zat het met de scherpte en grootte van de letters?

Aan het theaterbezoek gingen verschillende gesprekken vooraf met Maarten Degezelle, public outreach en stagemedewerker bij NTGent. Na het uitwisselen van heel wat praktische tips nam Maarten die openhartig mee. AHOSA vzw stelde onder meer voor om de ondertiteling op een smartphone te tonen met een zwart scherm en gele of witte letters – eenvoudig, maar goed zichtbaar. Of om te werken met tekst op de stoel, de muur, of subtiel verweven in de scène zelf, zodat het spel niet gestoord wordt.

Ook goede belichting helpt andershorenden: wie de mimiek en lipbewegingen van de acteurs kan volgen, begrijpt meteen meer – met of zonder ondersteuning van ringleiding of Auracast. En natuurlijk blijft rustig en duidelijk articuleren een krachtig hulpmiddel. Steeds denken we dan aan alle slechthorenden en doven die van theater houden.

Het zou vanzelfsprekend moeten zijn dat theaters verschillende hulpmiddelen aanbieden voor doven en slechthorenden — nu én in de toekomst. Zodat iedereen zelf kan kiezen wat het best helpt om van een voorstelling te genieten. Dat is geen luxe, maar een kwestie van gelijke kansen.

Toch staat de techniek niet stil. In nieuwe gebouwen zal Auracast de klassieke ringleiding geleidelijk vervangen, terwijl oudere zalen die laatste voorlopig behouden. Ook ondertiteling evolueert: binnenkort kunnen we misschien zelfs meelezen via een bril, dankzij artificiële intelligentie. De wereld verandert — en dat is mede te danken aan de blijvende inzet van zoveel slechthorenden en doven die de gesproken taal gebruiken en voluit willen meedoen in een samenleving zonder grenzen of beperkingen.

Maar laten we terugkeren naar die ene avond vol theatermagie.
Veerle en Rita werden warm onthaald door Maarten Degezelle. Na een verfrissend drankje doofde het zaallicht… en plots werd het écht donker. Liplezen werd haast onmogelijk — en de voorstelling was nog niet eens begonnen. Toen klonk ineens een harde, oorverdovende muziek. Veerle greep naar haar oren en moest haar hoorapparaten uitzetten. Het geluid was zó heftig dat ze het voelde tot in haar lichaam.

Even later verschenen de eerste teksten, hoog boven het decor. De voorstelling was Engelstalig, en ook de ondertiteling was deels in het Engels, deels in het Nederlands. De Engelstalige tekst stond op ooghoogte, mooi geïntegreerd in het decor — aangenaam en rustig leesbaar.
Maar de Nederlandstalige versie werd op een andere beamer geprojecteerd, veel hoger boven het podium.
Voor Veerle was dat lastig: ze moest voortdurend op- en neer kijken tussen het spel en de tekst, waardoor ze de verbinding tussen woord en scène miste. Rita daarentegen vond het net goed leesbaar. Dat verschil toont mooi aan dat toegankelijkheid maatwerk is – wat voor de ene werkt, kan voor de andere net moeilijk zijn.

Toen de muziek zachter werd, zette Veerle haar hoorapparaten weer aan. Toch bleef het geluid te luid en soms moeilijk te plaatsen. Ze begreep dat de klanken bedoeld waren om emoties te versterken, maar voor haar oren waren ze eerder een muur dan een brug.

Toch was het visueel een prachtige show: met lasereffecten, zang en indrukwekkend spel. Een streling voor het oog, maar auditief een uitdaging. Rita ervoer dat ook zo — het volume mocht best wat lager. Het was waarschijnlijk zelfs voor goedhorenden behoorlijk luid. Hopelijk droegen ze ongemerkt oordopjes.

Misschien is dat wel de belangrijkste tip: geluid mag intens zijn, maar hoeft niet oorverdovend te worden.
Wie weet kunnen toekomstige voorstellingen nog beter afgestemd worden op het brede publiek dat theater vandaag wil bereiken.

Heb je ook zin om eens mee te gaan naar een voorstelling met ondertiteling?
Laat het gerust weten via e-mail: info@ahosa.be.
Samen blijven we ijveren voor meer toegankelijke theaterervaringen – met oog én oor voor iedereen.