Uitbouw van vestibulaire revalidatie in een centrum voor ambulante revalidatie: behandelmethoden en resultaten bij patiënten met een unilaterale vestibulaire hypofunctie

Duizeligheid en instabiliteit zijn veelvoorkomende klachten in de volwassen populatie en hebben een aanzienlijke impact op de kwaliteit van leven. Een belangrijke oorzaak van duizeligheid is ‘Unilaterale Vestibulaire Hypofunctie’ (UVH), waarbij er een gedeeltelijk of volledig verlies van functie is in een van beide vestibulaire organen of de vestibulaire zenuw. Deze aandoening kan verschillende oorzaken hebben, zoals een ontsteking van de evenwichtszenuw (neuritis vestibularis), een traumatisch letsel of ototoxische medicatie. Wanneer ook het gehoororgaan of de gehoorzenuw is aangetast, zal dit eveneens met eenzijdig gehoorverlies gepaard gaan.

Patiënten met een plotse UVH hebben in een acute fase symptomen last van draaiduizeligheid, een valneiging naar de aangedane zijde en misselijkheid of zelfs braken. Gelukkig verdwijnen deze acute symptomen binnen een periode van een paar weken. Helaas blijven veel patiënten in de maanden erna last hebben van ijlhoofdigheid, ganginstabiliteit en een wazig zicht, wat aanzienlijke beperkingen kan veroorzaken in hun dagelijks leven en op het werk en tot een verhoogd valrisico kan leiden.

Medicamenteuze behandelingen bieden slechts beperkte verlichting voor duizeligheidsklachten. Daarom is vestibulaire revalidatie (VR) een belangrijk onderdeel van de behandeling van UVH. Hoewel er sterke wetenschappelijke evidentie is dat VR zou moeten aangeboden worden bij UVH in zowel het (sub)acute als het chronische stadium, vind je niet in alle praktijken voor kinesitherapie iemand die hierin gespecialiseerd is. Dit maakt het voor (NKO-)artsen ook moeilijk om patiënten door te verwijzen.

VR omvat een reeks oefeningen die gericht zijn op het verbeteren van het evenwicht in complexe situaties, zoals tijdens het stappen op onstabiele ondergronden en het herstellen van de vestibulo-oculaire reflex. Deze laatste zorgt ervoor dat wij de wereld stabiel kunnen blijven zien tijdens het bewegen: ons evenwichtsorgaan registreert namelijk de beweging van ons hoofd en stuurt via een uiterst snelle reflex de ogen in de tegenovergestelde richting van de hoofbeweging. Bepaalde (genetische) aandoeningen zoals DFNA9, Neurofibromatose type II, Usher syndroom en de ziekte van Ménière veroorzaken zowel een gehoorverlies langs beide zijden als een uitval van beide evenwichtsorganen. Deze patiënten zien tijdens het stappen en bewegen continu de horizon op en neer dansen door het verlies van de vestibulo-oculaire reflex.

Onze studie beschreef de behandelmethoden en het effect van VR bij patiënten met UVH in een centrum voor ambulante revalidatie, vzw Sint-Lievenspoort te Gent. We verzamelden data van 12 volwassen patiënten met UVH in een chronisch stadium, die werden doorverwezen door NKO-artsen uit de regio. Patiënten ondergingen een individueel aangepast oefenprogramma, bestaande uit één-op-één therapiesessies en een thuisoefenprogramma bestaande uit oefeningen voor blikstabilisatie, habituatie en balans. Bij blikstabilisatie-oefeningen kijkt de patiënt naar een doelwit terwijl hij of zij het hoofd van rechts naar links of van boven naar beneden beweegt. Via deze training trachten we een betere gezichtsscherpte tijdens het bewegen te bekomen. Habituatie-oefeningen hebben als doel gewenning aan uitlokkende bewegingen (zoals bijvoorbeeld bukken en weer rechtkomen) te doen optreden.

Resultaten van de studie toonden aan dat VR voor klinisch relevante verbeteringen zorgde in duizeligheidsklachten, balans en blikstabiliteit bij patiënten met UVH. Deze verbeteringen werden gemeten aan de hand van verschillende uitkomstmaten, waaronder de Dizziness Handicap Inventory (DHI) en de Functional Gait Assessment (FGA).

Voor zover wij weten, is vzw Sint-Lievenspoort het enige ambulant revalidatiecentrum dat vestibulaire revalidatie aanbiedt. Hoewel er uitdagingen zijn bij het opzetten van een zorgaanbod voor evenwichtsproblemen in deze setting, biedt het ook mogelijkheden en kansen. Kinesitherapeuten die werken in een CAR waar gehoorrevalidatie wordt aangeboden, zijn immers vertrouwd met patiënten met duizeligheid en evenwichtsproblemen. Daarnaast faciliteert de actieve samenwerking tussen NKO-artsen en paramedici (kinesitherapeut, audioloog, psycholoog) de uitbouw van een zorgaanbod voor mensen met evenwichtsproblemen.

Toekomstig onderzoek kan zich richten op het implementeren van VR in een CAR bij andere aandoeningen van evenwicht (en gehoor) zoals PPPD, Mal de Debarquement (persisterende landziekte) en de ziekte van Ménière. Vestibulaire implantaten bevinden zich momenteel nog in een onderzoeksfase, maar zullen op termijn breder worden toegepast. Parallel aan het zorgtraject na cochleaire implantatie zou de noodzakelijke revalidatie na implantatie in het ziekenhuis, in een CAR kunnen worden aangeboden. Daarnaast is het belangrijk om obstakels die horen bij de opstart van een dergelijk zorgaanbod aan te pakken. Het uitbouwen van een netwerk van gespecialiseerde artsen is erg belangrijk om de continuïteit van patiëntenstroom te verzekeren en een dergelijk gespecialiseerd zorgaanbod financieel haalbaar te maken, voor zowel de zorggebruiker als de zorginstelling.

Samengevat door Clara De Somer

Uit: Uitbouw van vestibulaire revalidatie in een centrum voor ambulante revalidatie: behandelmethoden en resultaten bij patiënten met een unilaterale vestibulaire hypofunctie

C. DE SOMER, S. DELRUE, T. CAMMAERT, D. VERSCHUEREN, K. DE WAELE DOI: 10.47671/TVG.80.24.001

27 Februari 2024