Spreker

Dr. Stefan Delrue

EVENWICHTSPROBLEMEN

Inleiding

Vaak oorzaak in het evenwichtsorgaan, niet steeds. Vaak te behandelen.

Belangrijke invloed op leven en de levenskwaliteit. Weerhouden om buiten te komen ~sociale isolatie. Angst en stress zeker bij onverwachte aanvallen van draaierigheid. Soms werkonbekwaam (in de hoogte werken, moeilijk concentreren,…) economische impact ook dus.
kan leiden tot valaccidenten, bij oudere mensen vaak breuken , ziekenhuisopname, impact op de zelfstandigheid

ANATOMIE:
het oor (BO/MO/Binnenoor: benig labyrint/ daarin een vliezig labyrinth (soort zakje), 2 vloeistoffen perilymphe en endolymphe /binnen en buiten het vlies)
evenwichtssysteem: meet stand van hoofdpositie in de ruimte: lokalisatie, zicht stabiliseren, evenwicht bewaren in rust en in beweging.

Bouw vh evenwichtsorgaan: statolytorganen bestaand uit gelatineuze massa met daarop kleine steentjes(calciumkristallen) en haarcellen die in die gelatineuse massa vastzitten. Haarcellen zijn verbonden met de zenuw. Statolietorganen meten verplaatsing voor-achter/boven-onder. Kanteling van het hoofd detecteren. Dit werkt volgens het principe van de massavertraging. De kristallen zijn onderhevig aan de zwaartekracht, de gelatine buigt af en er wordt een signaal naar de hersenen gestuurd.

Halfcirkelvorminge kanalen met verdikking. In de verdikking een koepelvormige structuur die uit gelatine bestaat met daarin haarcellen die contact maken met de zenuw.

2 evenwichtsorganen elk met een voorste, een achterste en een horizontaal kanaal. We kunnen daardoor in 3 vlakken van de ruimte een beweging detecteren.

FREQUENTE OORZAKEN van evenwichtsproblemen

neurologisch probleem (vb.bij plotse beroerte)
hart- vaatziekten (vb. lage bloeddruk, hartritmeproblemen
psychische oorzaak (angst en stress)
oogproblemen (vb. dubbelzicht)
medicatie (zeker bij een cocktail van medicaties)
stofwisselingsprobleem (vb.lage suikerspiegel)
andere zintuigen zijn belangrijk: proprioceptie (in benen, in voeten), het zicht

Alle info komt samen in de hersenen en zorgt voor bewaren van evenwicht, lokalisatie in de ruimte, zicht stabiliseren

Reisziekte: natuurlijk fenomeen. Conflict tussen de info van het evenwichtsorgaan, de ogen en het gevoelssysteem vb. jonge kind in de auto dat videospelletje speelt/ vb. op cruise complexe bewegingen op zee zijn voor ons evenwichtssysteem moeilijk te vatten. Oplossen door de info van het evenwicht meer te laten correleren met de info voor onze ogen: rustiger rijden, kijken waar je rijdt, regelmatig stoppen. Er bestaat ook medicatie voor.

Landziekte: omgekeerde van reisziekte. Wie na een langer verblijf op zee weer aan land komt, moet zich aanpassen. Kan een paar uren duren. Als t langer duurt is het dus een probleem.

BPPV benigne paroxismale positie vertigo: kortstondig duizeligheid bij bukken, hoofd buigen, draaien in bed. (benigne =goedaardig/paroxismaal= in aanvallen optredend/positioneel afhankelijk van posities)
onderliggend probleem: losgekomen calciumsteentjes/kristallen. Reden van loskomen is vaak onduidelijk. Soms na een slag op het hoofd. Goed behandelbaar.
De steentjes komen los en vormen een klonter. Deze klonter gaat in één van de kanalen rond dwarrelen. Zeker als dit in de buurt komt van het koepelvormig kanaal krijgen de hersenen een verkeerd signaal. Onderzoeken?: uitlokkend manoeuvre. Behandeling: repositiemanoeuvre of bevrijdingsmanoeuvre.(voor elk kanaal een ander manoeuvre ) NKO-arts, kine of audio voert dit uit. Geen medicatie hiervoor.

Ziekte van ménière : genoemd naar Prosper Ménière die in Parijs in een doveninstituut werkte. Legde als eerste een verband tussen duizeligheid en het binnenoor (daarvoor weet men dit aan een aandoening in de hersenen)

Typisch aanvallen van draaiduizeligheid, met gehoorverlies en tinnitus. Vermoedelijk teveel aan binnenoorvloeistof. = endolymfatische hydrops (door teveel toevoer of slechte afvoer.)
eigenlijke oorzaak?:
aanvallen zijn onvoorspelbaar (dit is stresserend voor de patiënt!)
uitlokkende factoren: stress/alcohol/koffie/roken…maar men weet het niet goed
in eerste instantie recuperatie van het gehoor, na een tijd blijvend HL

Soms ook in beide oren
behandeling: goede ondersteuning, informeren.
aanpassen van de levensstijl

Medicatie : evenwichtsaanvallen onderdrukken oa aanmaak van BO-vloeistof te verminderen of ervoor te zorgen dat er meer vloeistof wordt afgevoerd.
laatste tijd inspuitingen (cortisone) in het middenoor (op de raadpleging, met lichte verdoving van het trommelvlies), cortisone heeft herstellend effect: resultaat minder aanvallen of milderen
In extremis: inspuiting die het oor ‘plat’ legt (risico als ook het andere oor aangetast raakt)
operaties: zenuw doorknippen/ BO-vloeistof laten afvloeien/klipje op een van de kanalen zetten

Behandeling blijft wat controversieel: klassiek betahistine (merknaam betaserc), men weet niet zo goed wat het doet. Wellicht tempert het het evenwichtssysteem en wordt er minder BO vloeistof aangemaakt. Sommige hebben er geen baat bij. Nog onderwerp van onderzoek.
Ureumsiroop is ook ene klassiek middel. Doel: overdruk in het BO verminderen. Werkt wateraflatend. Sommigen reageren hier goed op , bij anderen heeft het geen effect. Nog onduidelijk. Vaak wordt er geprobeerd.

Plotse uitval van het evenwichtsorgaan: neuritis vestibularis. Typisch verhaal: paar dagen geleden veel evenwichtsproblemen, hele dag in bed gebleven, nu al wat beter maar fietsen, autorijden lukt nog niet. Klachten gaan traag maar zeker wegtrekken. Oorzaak : ontsteking evenwichtszenuw vermoedelijk tgv viraal infectie maar men weet ook hier nog niet alles.
behandeling: spontane verbetering (bijna altijd) omdat evenwichtsorgaan zich herstelt of omdat de hersenen zich aanpassen. Medicatie: cortisone met hoop op sneller herstel. Medicatie om duizeligheid te onderdrukken. Snelle mobilisatie is belangrijk, wandelen, fietsen.
evenwichtsrevalidatie bij de kine.
Kan ook voorkomen in beide evenwichtsorganen maar gelukkig zeer zelden. Blikstabilisatie wordt dan zeer moeilijk. Kan bij erfelijke aandoeningen voorkomen.

DFNA9:zeldzame erfelijke aandoening. Gehoorverlies en geleidelijk beide evenwichtsorganen gaan uitvallen. Op dit moment veel onderzoek.

HOE ONDERZOEKEN

Huisarts is vaak het eerste aanspreekpunt. verwijzing naar NKO of neuroloog of cardioloog (afhankelijk van de klachten)

Eerst is een goed gesprek belangrijk. Daaruit volgt vaak al snel een diagnose. Duur van de klachten/ hoe frequent is er duizeligheid, welk gevoel geeft dit (lichtheid in het hoofd, draaisensatie,..) zijn er uitlokkende factoren (bepaalde bewegingen, bepaalde voeding) is er gehoorverlies, tinnitus, neurologische problemen, hoofdpijn of migraine?
evolutie van de klachten? Hoelang duren de klachten(paar sec?/een hele dag?)
Klinisch onderzoek: het oor inspecteren (prop, perfo?) (opmering: bij een perfo kan er geen test met water in de oren gebeuren ENG)
oogbewegingen bekijken: speciale bril
bewegingen laten doen: stappen met ogen dicht: wijkt de patiënt af?
gehooronderzoek
uitlokkend manoeuvre (bij BPPV)
Draaiproef (donkere kamer op draaistoel, speciale bril om oogbewegingen te detecteren)
Calorisch onderzoek: warm en koud water in het oor spuiten, dit beïnvloedt de vloeistof in het BO, uitlokken van draaierigheid en dan weer de oogbewegingen detecteren.(bij hypofunctie zal er geen draaierigheid optreden en geen oogbewegingen te zien zijn)
NMR: goed of kwaadaardig gezwel van de zenuw opsporen

HOE BEHANDELEN

Impact kan groot zijn, revalidatie is belangrijk

Impact:

Duizeligheid, ijlhoofdigheid, instabiliteit
intolerantie drukke omgevingen
vermoeidheid
verminderde concentratie
verminderde zelfredzaamheid
sociale isolatie
verhoogd valrisico
angst, stress, depressie

Bij beweging komen er klachten, dat geeft angst om nog te bewegen…vicieuze cirkel

Verloopt de recuperatie traag dan is revalidatie aangewezen

Zelf meer bewegen, tips voor wandelen, fietsen, tennissen,….
filmpjes op You Tube, brochure

Oefeningen bij de kine (in SLP Balance tutor)
Balance tutor: loopband met onverwachte verstoring. Mensen zijn veilig in een korset bevestigd. Oefeningen kunnen in stand maar ook tijdens stappen. Het aantal verstoringen en snelheid kan worden aangepast en opgedreven. Alles wordt bijgehouden. Heel programma kan per individu worden uitgewerkt
individueel revalidatie programma van een paar sessies tot vb. 20 sessies

Meer info over verwijzing op de website van SLP

Aanvullend: er loopt onderzoek naar behandeling waarbij het evenwichtsorgaan door een kunstmatig evenwichtsorgaan vervangen. (ook elektrisch naar analogie met CI) Kan op termijn een oplossing zijn bij DFNA9

CONCLUSIES: duizeligheid en evenwichtsstoornissen komen vaak voor. Vaak maar niet altijd oorzaak in het BO. Onderzoek bij de NKO-arts. Problemen kunnen vaak volledig of gedeeltelijk worden opgelost. Evolutie naar individuele intensieve revalidatie

VRAGEN:

NF2 neurofibromatose type 2: goed aardig gezwel van de beide evenwichtszenuwen. Heel invaliderend. Zeer veel last. Evenwichtsrevalidatie kan aangewezen zijn maar volledige recuperatie niet mogelijk

Bij CI is er een risico dat een evenwichtsorgaan uitvalt, meestal tijdelijk probleem. Spontane recuperatie of recuperatie na revalidatie.

Advies bij evenwichtsmigraine: evenwichtsmigraine ligt op de grens van wat de neuroloog dan wel de NKO-arts behandelt. Klassieke adviezen voor migraine: uitlokkende zaken vermijden (soms kazen, chocolade, koffie) specifieke medicamenten die ook bij migraine worden gegeven (vb. betablokkers)

Katleen De Waele – audioloog CAR Sint-Lievenspoort